HABİL&KABİL: KUR'AN VE TEVRAT KARŞILAŞTIRMALI İKONOGRAFİ

"The First Mourning", William Adolphe Bouguereau, 1888.

Henüz Adem yaratılmadan önce Allah meleklerine çamurdan bir insan yaratacağını bildirmişti. İşte o an meleklerin Rabb'lerine cevabı şu olmuş: "Orada bozgunculuk yapacak, kan dökecek birisini mi yaratacaksın?" -Bakara:30

"Adam and Eve with Cain and Abel", Bacchiacca, 1516-1516

 "Adam and Eve Infants Cain and Abel" Lorenzo de Ferrari, 1680-1744.

"Adem, karısı Havva ile yattı. Havva hamile kaldı ve Kabil'i (Kayin/Cain) doğurdu. Rabb'in yardımıyla bir oğul dünyaya getirdim, dedi. Daha sonra Kayin'in kardeşi Habil'i doğurdu.Kayin çiftçi, Habil çoban oldu. Günler geçti. Bir gün Kayin  toprağın ürünlerinden Rab'be sunu getirdi. Habil de sürüsünde ilk doğan hayvanlardan bazılarını, özellikle de yağlarını getirdi. Rab Habil'i ve sunusunu kabul etti. Kayin'le sunusunu ise reddetti. Kayin çok öfkelendi, suratını astı." -Tevrat:Yaratılış:Bap 4:5

Habil ve Kabil'in adağını gösteren bir mozaik, 12.-13.yy, Monreale Katedrali, Sicilya. (Yukarıdan gelen Tanrı'nın eli Habil'i seçerken)

“Onlara iki Adem oğlunun haberini gerçek olarak oku: Hani her biri birer kurban sunmuşlardı, (kurban) birinden kabul edilmiş, ötekinden kabul edilmemişti. Kurbanı kabul edilmeyen, kabul edilene “seni öldüreceğim” demişti. O da; “Allah sadece korunanlardan kabul eder” dedi. - Maide:5:27

Habil ve Kabil mozaiği, 12.yy, Palatine Şapeli, Palermo.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta; Kur'an'da Habil ve Kabil'den "Adem oğulları" diye bahseder. Tıpkı Havva isminin Kur'an'da yer almaması gibi, Habil ve Kabil isimleri de yer almaz. İbranice'de Habil "Hevel", Kabil ise "Qayin". Kelime kökenleri olarak ele alırsak Kabil, ibranice "kana" sözcüğünden; ingilizcede karşılığı "to get" fiili olarak geçiyor. Yukarıda da yer verdiğim Tekvin/Yaratılış: 4:1'de Havva der ki -türkçe çeviride- "Rabbın yardımıyla bir oğul dünyaya getirdim" ingilizce kutsal kitapta ise "I have gotten a man from the Lord."yani Qayin "dünyaya getirilmiş olan" diyebiliriz. Peki biz neden Kabil diyoruz? Kabil Arapçada "kabul eden/edici, olabilir, mümkün" anlamlarını taşıyor. İslam alimleri neden bunu uygun görmüş orası benim için muammadır, bilgisi olan paylaşırsa çok sevinirim. Gelelim Habil'e. Etimolojik olarak Abel; Antik Yunan'da "Habel", Latince ve İngilizcede de Abel olarak geçen isim için ilginç bir teori var o da Akadça oğul anlamına gelen "ablu/hablu/habal" kelimesinden süregeldiğidir. İbranicede Hevel "soluk, nefes,buhar, gurur" gibi anlamlar taşır. Habil dilimize de İngilizce veya Latinceden geçmiş görünüyor. Konuya geri dönelim.

                                       

Cennetin Kapıları'ndan Habil ve Kabil panosu. Ghiberti, Floransa Vaftizhanesi, 1425-1452.

"Rab, Kayin'e "Niçin öfkelendin?" diye sordu, "Niçin surat astın? Doğru olanı yapsan, seni kabul etmez miyim? Ancak doğru olanı yapmazsan günah kapıda pusuya yatmış, seni bekliyor. Ona egemen olmalısın"-Tevrat:Yar/Tekvin:Bap 4:6

"Cain Slaying Abel", Peter Paul Rubens, 1608-1609.

 "Kayin kardeşi Habil’e “haydi tarlaya gidelim” dedi. Tarlada birlikteyken kardeşine saldırıp onu öldürdü." -Tevrat:Tekvin:Bap 4:8

"Cain and Abel", Jan van Eyck, Ghent Altarı, 1432.

"Nefsi onu kardeşini öldürmeye çağırdı, (o da nefsine uyarak) onu öldürdü; ziyana uğrayanlardan oldu!" -Maide 5:30

   "La Muerte de Abel", Santiago Rebull, 1829.

 "Eğer sen beni öldürmek için bana el uzatırsan, ben seni öldürmek için sana el uzatmam. Çünkü ben alemlerin Rabb'inden korkarım..." -Maide 5:28

 "Cain and Abel" Titian, 1544.

                                               

Rab Kayin’e “Kardeşin Habil nerede diye sordu. Kayin “bilmiyorum, kardeşimin bekçisi miyim ben?” diye karşılık verdi. Rab “ne yaptın?” dedi, “Kardeşinin kanı topraktan bana sesleniyor. Artık döktüğün kardeş kanını içmek için ağzını açan toprağın laneti altındasın. İşlediğin toprak bundan böyle sana ürün vermeyecek. Yeryüzünde aylak aylak dolaşacaksın.” -Tevrat:Tekvin:Bap 4:12

                                                   

"God Reproving Cain for the Murder of Abel", Domenico Ferretti, 1740.

Kayin “cezam kaldıramayacağım kadar ağır” diye karşılık verdi. “Bugün beni bu topraklardan kovdun. Artık huzurundan uzak kalacak, yeryüzünde aylak aylak dolaşacağım. Kim bulsa öldürecek beni.”-Tevrat:Tekvin:Bap 4:13

Bunun üzerine Rab “Seni kim öldürürse, ondan yedi kez öç alınacak” dedi. Kimse bulup öldürmesin diye Kayin’in üzerine bir nişan koydu. Kayin, Rabb’in huzurundan ayrıldı. Aden bahçesinin doğusunda, Nod topraklarına yerleşti.”-Tevrat:Tekvin:Bap 4:15

"The Body of Abel Found by Adam and Eve", William Blake, 1826 

Sonra, Allah, ona, kardeşinin cesedini nasıl gömeceğini göstermek için yeri eşeleyen bir karga gönderdi. “Yazıklar olsun bana, bu karga gibi olup böylece kardeşimin cesedini gömmekten aciz mi oldum?” dedi. Sonra da pişman olanlardan oldu. -Maide:31

Yahudi inancına göre -Talmud literatürü- Habil'in köpeği, vahşi hayvanlara karşı Habil'in cesedini korumuş. Adem'le Havva oturup ağlarlarken bir kuzgunun gelip bir kuşu toprağa gömdüğünü görmüşler. Adem de "biz de aynısını yapalım" diyerek oğlunu gömmüş.

"Cain and Abel", Pietro Novelli, 17.yüzyılın ilk yarısı.

Kabil'in üzerine konan işaret ayrı bir tartışma konusu. Tevrat'ta işaret anlamına gelen kelime aynı zamanda "bir harf" anlamına da geldiği için yaygın inanış üzerine veya alnına bir harf konulduğu yönünde. Midraş'a (islami karşılığı tefsir) göre bu işaret bir boynuzdur ve bu boynuz Kabil'in öldürülmesine sebebiyet vermiş. Tevrat'ta ölümüne dair bilgi olmasa da yazılı veya sözlü Yahudi yasalarında bundan bahsedilmiş.  Tora ve Aftara okumalarına göre kör olduğu için avlara oğluyla çıkan Lamech adında bir adamın attığı okla vurulmuş Kabil. Üzerindeki boynuz işaretinden dolayı oğul Tuval Kain, Kabil'i hayvan sanıyor ve olduğu yere babasını yöneltiyor. Böylece Lamech'in okları Kabil'in ölümüne yol açıyor.

Yararlanılan kaynaklar: 

CÖMERT, Bedrettin., 1980, “Mitoloji ve İkonografi”, De Ki Yayınları Ankara.

ÇIĞ, Muazzez İlmiye., 1995, "Kur'an İncil ve Tevrat'ın Sümer'deki Kökeni", Kaynak Yayınları.

KARAUĞUZ, Güngör., 2015, “Adem’in Çocukları: Çiviyazılı Kaynaklar, Tevrat, İnciller ve Kur’an’a Göre” Çizgi Kitabevi, İstanbul.

SCHIPPER, Mineke., 2015, “Adem ile Havva Her Yerde”, İdea Ayrıntı, İstanbul.


Ufak bir not: Supernatural dizisinde Kabil'in anlatıldığı bir bölüm var. İkonografiye uygun olmasa da ben sevmiştim. 9. sezon 11. bölüm "First Born".

"Cain and Abel", Svend Rathsack, 1910.

"Adam and Eve Finding the Body of Abel", Léon Joseph Florentin Bonnat.

Kabil'in Habil'i Katli, Eski Ahit, 1240lara tarihlendiriliyor, Paris'te.

15. yüzyıl, İngiltere.

13.14. yy, Nationale Bibliotheek, Hollanda.

Nationale Bibliotheek, Hollanda, 13.-14. yy.

Falname, 1590-1617, Tahran, İran.

Holkham İncili, 1315-1340, Londra.

Norman Kilisesi, Victoria dönemi duvar resimlerinden.